Wśród wad zgryzu często diagnozowanych przez ortodontów można wskazać na tyłozgryz. Jak powstaje i objawia się ta wada? Czy leczenie tyłozgryzu przy pomocy aparatu ortodontycznego zawsze jest skuteczne? Odpowiadamy na najważniejsze pytania.
Czym jest i jak powstaje tyłozgryz?
Tyłozgryz to jedna z wad szczękowo-zgryzowych. Charakterystyczne dla niej jest to, że żuchwa (dolny łuk zębowy) jest cofnięta w stosunku do szczęki (górny łuk zębowy). W efekcie przesunięcia zęby dolne nie znajdują się tuż za górnymi. Utrudnia to prawidłowe gryzienie czy mowę. Dyskomfort spowodowany przez tyłozgryz nie jest jedyną przyczyną, dla której pacjenci konsultują się z ortodontą – wada jest zauważalna również w rysach twarzy.
Jakie są przyczyny tyłozgryzu? Specjaliści wskazują na kilka czynników, które mogą przyczynić się do zaistnienia tej wady. Są to:
- złe nawyki, np. ssanie palca czy zbyt długie korzystanie przez dziecko ze smoczka,
- nieprawidłowa pozycja spania czy karmienia dziecka,
- zaburzenia rozwoju kości – między innymi o podłożu dziedzicznym.
Tyłozgryz u dzieci może być też spowodowany niewykształceniem się właściwej pozycji języka. Ma to miejsce wówczas, gdy dziecko ma stale otwarte usta.
Tyłozgryz leczenie – rodzaje tyłozgryzu
W ortodoncji wyróżnia się trzy rodzaje tyłozgryzu: tyłozgryz rzekomy, tyłozgryz częściowy i tyłozgryz całkowity. Aby móc wdrożyć skuteczne leczenie ortodontyczne, w pierwszej kolejności ortodonta musi rozpoznać, który rodzaj tyłozgryzu występuje u pacjenta. Czym różnią się między sobą wymienione rodzaje tyłozgryzu?
- Tyłozgryz rzekomy – w tym przypadku ma miejsce zwiększony doprzedni wzrost kości szczęk w stosunku do kości występujących z mózgoczaszce.
- Tyłozgryz częściowy – charakterystyczne jest nieprawidłowe ustawienie tylko zębów przednich. Zęby boczne są ustawione prawidłowo.
- Tyłozgryz całkowity – występuje, gdy cały łuk zębowy dolny jest cofnięty w stosunku do łuku górnego.
Tyłozgryz u dzieci – co warto wiedzieć?
Dzieci są szczególnie narażone na tyłozgryz. Powodem jest przede wszystkim fizjologiczna budowa szczęki i żuchwy. To, czy u dziecka wykształci się prawidłowy zgryz, zależy od wielu czynników. Do najważniejszych należy zaliczyć: pozycję dziecka podczas snu, prawidłowe karmienie (żuchwa podczas ssania wysuwa się) czy uniemożliwienie dziecku wyrobienia sobie szkodliwych nawyków – choćby ssania palca czy obgryzania paznokci. Tyłozgryz u dzieci jest diagnozowany po ukończeniu przez nie 7-8 lat. Wówczas następuje wymiana zębów mlecznych na stałe i ortodonta dziecięcy jest w stanie ocenić, czy łuki zębowe są względem siebie prawidłowo ułożone. Jest to więc idealny moment na konsultację z ortodontą. Jeżeli dziecko, u którego rozwinęła się ta wada, nie trafi do gabinetu ortodontycznego, to tyłozgryz będzie u niego zauważalny również w wieku dorosłym.
Jak objawia się tyłozgryz?
Tyłozgryz objawia się na kilka sposobów. Przede wszystkim pacjent może mieć problem z mową i gryzieniem pokarmów. Pojawić się mogą też dolegliwości ze strony całego organizmu – pacjent może:
- skarżyć się na migrenowe bóle głowy. To wynik nieprawidłowej relacji między dolnym a górnym łukiem zębowym;
- cierpieć na niestrawność. Wiąże się to z niedostatecznym rozdrobnieniem spożywanych posiłków;
- mieć problemy z próchnicą mimo dbania o higienę jamy ustnej. To wynik niemożności dotarcia szczoteczką do wszystkich zakamarków.
Tyłozgryz uwidacznia się także poprzez deformację twarzy. Nieprawidłowe ułożenie ust, cofnięta broda, wywinięta warga dolna czy tzw. ptasi profil – to objawy, które mogą wskazywać na tyłozgryz i wymagają konsultacji ze specjalistą.
Jak przebiega leczenie tyłozgryzu?
Sposób leczenia tyłozgryzu zależy od tego, kiedy pacjent trafi do gabinetu ortodontycznego i jak wcześnie zdiagnozowana zostanie u niego ta wada. Zasada jest prosta – im szybciej, tym lepiej, gdyż wówczas leczenie może być mniej inwazyjne. Jak odbywa się leczenie tyłozgryzu? Ortodonta może:
- zalecić wykonywanie ćwiczeń. Mogą one okazać się wystarczające, jeżeli wada nie jest zaawansowana i nie ma podłoża anatomicznego. Jednak to, czy ćwiczenia pomogą w skorygowaniu tyłozgryzu, zależy od ich regularności;
- zdecydować o założeniu aparatu ortodontycznego. U dzieci wykorzystuje się aparaty czynnościowe, z kolei pacjentom dorosłym zakłada się aparat stały;
- wykonać tzw. kamuflaż ortodontyczny. Polega on na usunięciu zębów (najczęściej górnych czwórek). Niestety, nie zawsze można go zastosować – ekstrakcja może niekorzystnie wpłynąć na rysy twarzy;
- przeprowadzić leczenie w postaci dystalizacji zębów. Polega ono na przesunięciu zęba (zębów), w efekcie czego możliwe jest prawidłowe ustawienie dolnego i górnego łuku zębowego względem siebie;
- zakwalifikować pacjenta do leczenia chirurgicznego. Interwencja chirurga jest niezbędna, gdy tyłozgryz jest wynikiem nieprawidłowości w rozwoju kości – np. szczęki.
W większości przypadków aparat ortodontyczny (w połączeniu z wyciągami) pozwala uzyskać pożądane efekty, czyli wyrównać nieprawidłowe położenie żuchwy i szczęki względem siebie oraz wyprostować i prawidłowo ustawić zęby w obrębie poszczególnych łuków.
